Werkgroep Kleine monumenten


Wat zijn kleine monumenten?


Wat wordt er nu eigenlijk verstaan onder kleine monumenten en hoe zinvol is het om daarover te publiceren?
Als we het hebben over kleine monumenten bedoelen we elementen die deel uitmaken van de openbare ruimte en het straatmeubilair, zoals oude stoepen en stoeppalen, banken, hekken, hekpalen, pompen, gedenkstenen en gedenkmonumenten. Anderzijds moeten we denken aan onderdelen van gebouwen, zoals makelaars, gevelstenen, gevelversieringen, muurankers, dak- en nokversieringen, deuren en ramen.
Van iedere categorie is in de dorpen wel iets terug te vinden. Als algemeen beeld zien we dat hoe welvarender het dorp is, hoe meer er verbouwd en vertimmerd wordt, hoe minder historische elementen bewaard worden of soms onherkenbaar gewijzigd zijn.
Verder moeten we nog nagaan welke randvoorwaarden er zijn om iets als een klein monument te benoemen. Zijn dat onderdelen of entourage van gebouwen of bij een gebouw horen die te boek staan als beschermd monument in gevolge de monumentenwet of tot een beschermd stads- en dorpsgezicht behoren, of mogen we de grenzen ruimer trekken?
De Werkgroep Kleine Monumenten kiest voor de ruimere interpretatie. Ook uit de negentiende en de twintigste eeuw is er bebouwing die kenmerkend is voor een specifieke periode, waarbij dan te denken valt aan de gebouwen en elementen uit de tijd van het Classicisme en de Art Nouveau (Jugendstil) en Art-Déco-stijl.
Daarnaast waren er natuurlijk ook de dorpstimmerman, de metselaar en de smid, die hun eigen stijlkenmerken en opvattingen vaak op verrassende wijze vorm wisten te geven en deze op en bij het huis aanbrachten of in het straatbeeld een plek gaven.



Het behouden waard
 

Wanneer we het geheel overzien, dan moeten we constateren dat er veel bebouwing met streekeigen kenmerken, zoals boerenwoningen, kleinere arbeiderswoningen, schuren en loodsjes verdwenen is. In plaats daarvan zijn nieuwe woningen gebouwd, die een schaal groter zijn dan de oude bebouwing, of is bestaande bebouwing zodanig verbouwd, dat de oude kenmerken niet meer duidelijk zichtbaar zijn. Dit geldt ook voor de inrichting van de openbare ruimte: stoepen, stoepstenen, stoeppalen en stoephekken zijn zo goed als verdwenen. Natuurlijk houdt dit verband met de veranderingen die het veilig verkeer eist en met onze behoeften, die geheel anders zijn dan vijftig jaar geleden. Maar toch .... heel wat waardevols is verdwenen, waarvan we ons gerust mogen afvragen of dat wel nodig was.
Gelukkig zijn er nog gebouwen, objecten en elementen overgebleven, die niet alleen onze aandacht verdienen, maar ook onze zorg nodig hebben.
Kleine monumenten .... ze zijn het behouden waard.


Werkgroep


Momenteel wordt onderzoek voorbereid over het dorp Heinkenszand. Belangstellenden die hieraan willen meewerken verzoeken wij contact op te nemen met de heer A.J. Beenhakker, beenhakker@zeelandnet.nl.


Publicaties


De Werkgroep Kleine Monumenten van de Heemkundige Kring De Bevelanden heeft een reeks boekjes over de kleine monumenten in de dorpen van Noord- en Zuid-Beveland uitgegeven. Bekijk deze publicaties.

Als basis voor de samenstelling van de boekjes worden inventarisaties gebruikt die in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw door vrijwilligers gemaakt zijn. In het geval van Yerseke is de basisinventarisatie door een werkgroep in de gemeente Reimerswaal gemaakt.